قطعا توی فیلم‌ها دیدید که هکرها یا دزدان سعی می‌کنن وارد اتاق‌های پر از کامپیوتر و کابل‌های به‌هم‌پیچیده بشن، جایی که انگار دنیای یک کمپانی توی همون چند متر مربع خلاصه شده. یه فلش رو به سیستم وصل می‌کنن و همه چی نابود میشه. حالا تا حالا فکر کردید چی توی اون اتاق‌ها هست که اینقدر اهمیت داره؟ بیا تا بیشتر توضیح بدم 💡
سرور ( Server ) چیست؟
سرور یک سیستم کامپیوتری است که به سایر دستگاه‌ها یا کامپیوترها (که به آنها کلاینت گفته می‌شود) خدمات و منابع مختلف را ارائه می‌دهد. این خدمات می‌توانند شامل اشتراک‌گذاری فایل‌ها، اجرای برنامه‌ها، مدیریت ایمیل‌ها، یا حتی ارائه وب‌سایت‌ها باشند. سرورها معمولاً برای پردازش درخواست‌های متعدد به صورت همزمان و بدون وقفه طراحی می‌شوند.
در واقع، هر زمان که شما از اینترنت استفاده می‌کنید، سرورهایی در پشت‌صحنه هستند که درخواست‌های شما را پردازش کرده و اطلاعات مورد نیاز را ارسال می‌کنند.
سرورها چه کاری انجام می‌دهند؟
سرور برای انجام عملیات مختلف به‌طور کلی چهار مرحله اصلی دارد:
۱. ارسال درخواست (Request)
در این مرحله، وقتی شما در مرورگر خود سایتی را باز می‌کنید، یا فایلی را دانلود می‌کنید، دستگاه شما یک درخواست به سرور ارسال می‌کند. این درخواست حاوی اطلاعاتی مانند آدرس وب‌سایت یا درخواست دانلود است.
۲. پردازش توسط سرور (Server Processing)
پس از دریافت درخواست، سرور شروع به پردازش آن می‌کند. این پردازش ممکن است شامل جستجو در پایگاه داده، محاسبات مختلف یا اجرای دستورات خاص باشد.
۳. ارسال پاسخ (Response Delivery)
پس از پردازش، سرور اطلاعات مورد نظر را آماده کرده و آنها را به دستگاه شما ارسال می‌کند. برای مثال، سرور ممکن است صفحات وب یا فایل‌های مورد درخواست را ارسال کند.
۴. نمایش نتیجه (Displaying the Result)
دستگاه شما اطلاعات دریافتی از سرور را دریافت کرده و آنها را به صورت قابل مشاهده برای شما نمایش می‌دهد. این می‌تواند یک صفحه وب، تصویر یا هر نوع داده دیگری باشد.
سرور چگونه کار می‌کند؟
فرآیند عملکرد سرور به‌طور کلی به‌صورت زیر است:
۱. دریافت درخواست از کلاینت
زمانی که یک کاربر درخواست مشخصی را از طریق مرورگر یا برنامه‌ای ارسال می‌کند، این درخواست به سرور می‌رسد.
۲. پردازش درخواست
سرور داده‌های مربوط به درخواست را بررسی کرده و برای پردازش آن آماده می‌شود. این مرحله ممکن است شامل جستجو در پایگاه داده یا اجرای کدهای مختلف باشد.
۳. جستجو در پایگاه داده
اگر درخواست شامل اطلاعاتی باشد که در یک پایگاه داده ذخیره شده‌اند، سرور به جستجوی پایگاه داده می‌پردازد تا اطلاعات مربوطه را پیدا کند.
۴. ارسال داده‌های مربوطه
پس از پردازش درخواست، سرور داده‌های مناسب را به کلاینت ارسال می‌کند.
۵. مدیریت منابع و بار سرور
سرورها معمولاً به‌طور همزمان چندین درخواست را پردازش می‌کنند. بنابراین، مدیریت منابع سیستم مانند پردازنده، حافظه و پهنای باند بسیار مهم است.
۶. امنیت و محافظت از داده‌ها
سرورها باید از اطلاعات کاربران به‌خوبی محافظت کنند. این امر از طریق رمزگذاری داده‌ها، تنظیمات فایروال و سایر تدابیر امنیتی انجام می‌شود.
۷. پاسخ به درخواست و ارسال اطلاعات
در نهایت، سرور با ارسال اطلاعات به کلاینت، به درخواست پاسخ می‌دهد.
آشنایی با اجزاء سرور
در اینجا نگاهی به اجزاء اصلی یک سرور داریم:
۱. پردازنده (CPU)
پردازنده قلب سرور است که تمام محاسبات و پردازش‌ها را انجام می‌دهد.
۲. حافظه (RAM)
حافظه موقت سرور است که به سرعت داده‌ها را ذخیره کرده و دسترسی به آنها را سریع‌تر می‌کند.
۳. فضای ذخیره‌سازی (Hard Drive)
فضای ذخیره‌سازی برای نگهداری داده‌ها و فایل‌های مختلف سرور استفاده می‌شود.
۴. کارت شبکه (برای اتصال به اینترنت)
این کارت برای ارتباط سرور با اینترنت یا شبکه داخلی استفاده می‌شود.
۵. سیستم عامل (مثل ویندوز یا لینوکس)
سیستم عامل به عنوان محیطی برای مدیریت سخت‌افزار و نرم‌افزارهای سرور عمل می‌کند.
۶. منبع برق (برای تأمین انرژی سرور)
منبع تغذیه برای تأمین انرژی سرور ضروری است و معمولاً از سیستم‌های پشتیبان برای جلوگیری از خاموشی ناگهانی استفاده می‌شود.
۷. سیستم خنک‌کننده (برای جلوگیری از داغ شدن)
سرورها به دلیل پردازش‌های مداوم نیاز به سیستم‌های خنک‌کننده دارند تا از داغ شدن و آسیب به قطعات جلوگیری کنند.
۸. پورت‌ها (برای اتصال به دستگاه‌های مختلف)
پورت‌ها برای اتصال دستگاه‌های مختلف به سرور مانند هارد دیسک خارجی یا نمایشگر استفاده می‌شوند.
۹. نرم‌افزار سرور (برای مدیریت و اجرای خدمات)
نرم‌افزارهایی مانند Apache، Nginx و IIS برای مدیریت و اجرای خدمات مختلف سرور به کار می‌روند.
۱۰. بخش‌های امنیتی (برای حفاظت از اطلاعات)
این بخش‌ها شامل فایروال، نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس و سایر ابزارهای امنیتی هستند.
معرفی انواع سرور و کاربرد آنها
سرورها یکی از مهم ترین ارکان شبکه های کامپیوتری هستند. با اینکه شباهت های زیادی بین اجزای سخت افزاری سرورها و سیستم های کامپیوتری معمولی وجود دارد و حتی ممکن است سیستم عامل های مشابه، قابلیت نصب بر روی هر دو را داشته باشند. امّا نقش آنها در شبکه کامپیوتری کاملاً متفاوت است.
تعریف Form Factor :
به طور کلی، زمانی که پیرامون form factor صحبت می کنیم منظورمان در نظر گرفتن اندازه، ظاهر و ابعاد یک دستگاه است. عبارت form factor عموماً برای ایجاد تمایز میان متدها و شکل های مختلف پیاده سازی فیزیکی یک دستگاه و یا جزئی از یک دستگاه استفاده می شود.
در خصوص سرورها، form factor به اندازه و ابعاد محفظه ای که سخت افزار سرور درون آن قرار می گیرد اشاره دارد و به سه دسته کلی تقسیم می شود : Rack Mount, Tower, Blade . هر کدام از این دسته بندی ها مشخصات و ملاحظات مختص به خود را دارد که در ادامه به بررسی آنها می پردازیم.
سرورهای Rack Mount :
این سرورها برای استقرار در رک طراحی شده اند و اندازه آنها منطبق با استانداردهای رک ایستاده در نظر گرفته شده است. سرورهای rack mount معمولاً با استفاده از rail kit مخصوص به خود در رک نصب می شوند. rail kit قطعه ای است که بین ستون های عقب و جلوی رک قرار گرفته و سرور بر روی آن سوار می شود. با استفاده از rail kit می توانیم در صورت نیاز سرور را به راحتی به خارج از رک هدایت نماییم.
یکی از مزایای استفاده از سرورهای rack mount و به طور کلی نگه داری تجهیزات شبکه مانند روتر و سوییچ در رک، استفاده بهینه از فضا می باشد. در نظر بگیرید که با استفاده از رک، می توان چندین تجهیز شبکه را در یک مساحت مشخص کوچک روی هم مستقر نموده به طوری که فاصله کافی جهت گردش هوا نیز بین آنها وجود خواهد داشت. رک های استاندارد عمدتاً دارای عرض ۱۹ و یا ۲۳ اینچ هستند. امروزه ما بیشتر از رک های ایستاده با عرض ۱۹ اینچ (۴۸۲.۶ میلی متر) استفاده می کنیم و شرکت های سازنده تجهیزات شبکه نیز محصولات خود را مطابق با این استاندارد تولید می کنند. ارتفاع رک را با واحدی به نام یونیت (Unit) می سنجیم که به اختصار U نامیده می شود. اندازه هر U 1.75 اینچ (۴۴.۴۵ میلی متر) است. رک های ایستاده نیز بیشتر در ارتفاع های ۲۱ ، ۴۰ و ۴۲ یونیت ساخته می شوند و استفاده از رک های ۴۲ یونیت متداول می باشد.
ارتفاع تجهیزات شبکه rack mount نیز با واحد U سنجیده می شود. برای سرورهای rack mount چهار سایز استاندارد تعریف شده است.
سرورهای ۱ Unit : سرورهای کم حجم و کوچکی هستند که یک یونیت از فضای رک را اشغال می کنند. این سرورها معمولاً قابلیت های سخت افزاری کمی دارند و برای کسب و کارهای کوچک استفاده می شوند. مانند سرور Proliant DL360 شرکت HPE و یا سرور PowerEdge R220 شرکت Dell .
سرورهای ۲ Unit : معمول ترین نوع سرورهای rack mount که مورد استفاده در بسیاری از شبکه های کامپیوتری می باشد سرورهای با اندازه 2U هستند. مانند سرور Proliant DL380 شرکت HPE
سرورهای ۳ Unit : امروزه تولید سرورهای با ارتفاع ۳ یونیت تقریباً متوقف شده است و امکان مشاهده این نوع سرور بسیار کم است.
سرورهای ۴ Unit : شاسی سرورهای پر قدرت مانند سرور HPE Proliant DL580 در اندازه ۴ یونیت ساخته می شوند.
دو قطعه جانبی اصلی که برای استقرار سرورهای rack mount در رک استفاده می شوند، بازوی نگهدارنده کابل و ریل کیت می باشد که در ادامه به توضیح کارکرد این دو می پردازیم.
بازوی نگهدارنده کابل (Cable Management Arms) :
یکی از چالش های موجود در اتاق سرور که همواره با آن مواجه هستیم، مرتب سازی و نگهداری کابل ها است.اگر ما بخواهیم سرور را بر روی ریل کیت به بیرون از رک بیاوریم، باید در نظر داشته باشیم که کابل های متصل به سرور اعم از کابل های پاور و کابل های شبکه آزادی کافی برای این جا به جایی را داشته باشند از طرفی ما نمی توانیم این کابل ها را به صورت آویزان در پشت رک رها کنیم. بازوی نگهدارنده به نحوی طراحی شده است که ضمن تجمیع کابل ها در یک وضعیت مرتب اجازه حرکت سرور بر روی ریل کیت بدون مزاحمت برای کابل های متصل به سرور را می دهد.
Rail Kit :
برای استقرار سرور در رک به گونه ای که سرور قابلیت جا به جایی راحت و بیرون آمدن از رک را داشته باشد از ریل کیت استفاده می کنیم. ریل کیت از دو قطعه بیرونی و درونی تشکیل می شود. قطعه بیرونی به طور ثابت به پایه های رک متصل می شود و قسمت درونی نیز به بدنه سرور متصل می گردد. با استفاده از قطعه های درونی سرور به داخل قطع های بیرونی ریل هدایت شده و قابلیت جا به جایی کشویی برای سرور در رک فراهم می شود.
سرورهای Tower :
دسته دوم سرورهای Tower هستند. این نوع سرورها از لحاظ ظاهر فیزیکی شباهت بسیاری به کیس های کامپیوتر معمولی دارند. معمولاً این نوع سرورها برای شبکه ها و دیتاسنترهای بزرگ استفاده نمی شوند و صرفاً برای شبکه هایی که نیاز به یک یا دو سرور فیزیکی دارند استفاده می شود. امکان استقرار این سرورها در رک با استفاده از کیت تبدیل نیز وجود دارد امّا مساله این است که یک سرور Tower در صورت نصب در رک حداقل ۴ یونیت فضا اشغال می کند. سرورهای HPE Proliant ML350 و Dell PowerEdge T330 از نوع سرورهای Tower هستند
سرورهای Blade :
آخرین دسته بندی form factor، سرورهای Blade هستند. به طور کلی تکنولوژی Balde شامل یک شاسی و چند ماژول تیغه ای شکل که Blade Server نامیده می شوند، است و به مجموعه اینها Blade System می گوییم. Balde Server یا همان ماژول های تیغه ای شکل در واقع یک سرور کاملاً مستقل دارای CPU، RAM، Hard Disk، NIC و سایر پورت های I/O است. با استفاده از Blade System تا ۸۵ درصد کاهش کابل کشی را داریم و همچنین می توانیم در استفاده از فضای اتاق سرور و رک نیز صرفه جویی کنیم به نحوی که چندین سرور را در فضای بسیار کمی از رک قرار دهیم.
در ادامه اجزای سخت افزاری blade system را مورد بررسی قرار می دهیم.
Blade Enclosure : محفظه اصلی است که blade server ها درون آن جای داده می شوند. شاسی enclosure فراهم کننده power و cooling برای blade serverها نیز می باشد.
BackPlane / MidPlane : بک پلین برای اتصال blade serverها به enclosure استفاده می شود. برخی backplane ها به نحوی طراحی شده اند که امکان اتصال از دو طرف را دارند و چون در وسط enclosure قرار می گیرند به آنها midplane گفته می شود. در این حالت blade server از یک سمت و power و cooling از سمت دیگر به midplane متصل می شوند.
Power Supply Sockets :
Midplane و Backplane امکان اتصال power برای انواع اجزای سخت افزاری را فراهم می کنند. وقتی که از midplane استفاده می کنیم اتصالات power معمولاً در قسمت پشت آن قرار دارد و در آنجا سوکت هایی برای اتصال power سرورهای blade و همچنین اتصال به power module قرار دارد.
Network Modules / Switchs :
یک blade enclosure علاوه بر blade server ها می تواند انواع ماژول ها با کارآیی های مختلف را روی خود جای دهد. برای اتصالات شبکه ای سرورها نیز حداقل یک یا دو ماژول switch مورد نیاز است. این ماژول های switch اغلب از نوع Ethernet هستند.
Management Modules :
در نهایت برای پیکربندی و مدیریت blade system و اجزای آن از management module استفاده می کنیم. برای ایجاد redundancy نیز می توانیم دو management module را تعبیه نماییم.
کاربرد سرورها
سرورها در دنیای دیجیتال امروز کاربردهای بسیاری دارند، از جمله:
۱. میزبانی وب‌سایت‌ها
سرورها برای ذخیره و ارائه محتوای وب‌سایت‌ها به کاربران اینترنت استفاده می‌شوند.
۲. ارسال و دریافت ایمیل
برای ارسال و دریافت ایمیل‌ها، از سرورهای ایمیل مانند Mail Server استفاده می‌شود.
۳. ذخیره و مدیریت داده‌ها
سرورها برای ذخیره‌سازی داده‌ها و ایجاد دسترسی به این داده‌ها از هر نقطه‌ای در دنیا استفاده می‌شوند.
۴. اجرای برنامه‌ها و نرم‌افزارها
سرورها به اجرای نرم‌افزارها و برنامه‌های مختلف پرداخته و آنها را به کاربران ارائه می‌دهند.
۵. پشتیبانی از بازی‌های آنلاین
سرورهای بازی برای ایجاد محیط‌های چندنفره آنلاین و پردازش داده‌های بازی‌ها استفاده می‌شوند.
۶. اجرای شبکه‌های مجازی (VPN)
سرورهای VPN به کاربران این امکان را می‌دهند که از طریق یک شبکه امن به اینترنت متصل شوند.
تفاوت بین هاست و سرور
جدول مقایسه‌ها
| ویژگی | هاست | سرور |
| تعریف | فضای ذخیره‌سازی و منابع محدود برای سایت‌ها | منابع اختصاصی و غیرمحدود |
| هدف استفاده | سایت‌های کوچک و متوسط | سایت‌های بزرگ یا نیازهای خاص |
| مقیاس | محدود به منابع هاست | مقیاس بزرگ‌تر و قابل تنظیم |
| مدیریت | توسط ارائه‌دهنده هاست | مدیریت خودکار یا دستی |
| انعطاف‌پذیری | محدود به امکانات هاست | امکانات گسترده‌تر و سفارشی‌سازی بالا |
تجربه کاربر
یکی از کاربران اشاره می‌کند: “برای سایت‌های کوچک و متوسط هاست مناسب است، اما برای وب‌سایت‌های با ترافیک زیاد یا نیازهای خاص، سرور اختصاصی بهترین گزینه است.”
سیستم عامل سرور
۱. لینوکس
لینوکس محبوب‌ترین سیستم عامل برای سرورهاست، زیرا پایدار، امن و انعطاف‌پذیر است.
۲. ویندوز سرور
ویندوز سرور برای محیط‌های سازمانی مناسب است و از نرم‌افزارهای مایکروسافت پشتیبانی می‌کند.
۳. یونیکس
یونیکس بیشتر برای سرورهایی با نیازهای پردازشی بالا استفاده می‌شود.
سوالات متداول
۱. چه نوع سروری برای کسب‌وکار من مناسب است؟
اگر کسب‌وکار شما کوچک است، هاست اشتراکی ممکن است کافی باشد، اما اگر نیاز به کنترل بیشتری دارید، سرور اختصاصی یا ابری انتخاب بهتری خواهد بود.
۲. آیا استفاده از سرور امن است؟
بله، سرورها می‌توانند با استفاده از ابزارهای امنیتی مناسب از داده‌ها محافظت کنند.
۳. چگونه می‌توانم عملکرد سرور را بهینه کنم؟
با مدیریت صحیح منابع و به‌روزرسانی‌های منظم، می‌توانید عملکرد سرور خود را بهینه کنید.
جمع‌بندی
سرور یکی از اجزای اساسی دنیای دیجیتال است که از سایت‌ها و خدمات آنلاین گرفته تا اجرای نرم‌افزارها و بازی‌ها، نقش حیاتی دارد. آشنایی با انواع سرورها و نحوه عملکرد آنها می‌تواند به شما در انتخاب بهترین گزینه برای نیازهایتان کمک کند. امیدوارم این مقاله توانسته باشد به شما کمک کند تا مفهوم سرور و کاربردهای آن را بهتر درک کنید.
