وظایف یک مدیر شبکه چیست و مدیریت شبکه‌های کامپیوتری چگونه انجام می‌شود؟

امروزه در هر سازمان و یا هر کسب و کاری، رد پایی از شبکه های کامپیوتری دیده می شود. هر شبکه کامپیوتری نیاز به یک مدیر شبکه دارد. چه این شبکه متشکل از ۲۰ سیستم کامپیوتری باشد و چه یک شبکه عریض و طویل در سطح یک کشور باشد. البته مدیریت یک شبکه سازمانی بزرگ کاری نیست که به صورت فردی انجام شود. اصولاً مدیریت شبکه های بزرگ زیر نظر یک تیم سازمان یافته و به صورت تمام وقت انجام می شود. ما در این مقاله قصد داریم نحوه مدیریت یک شبکه کامپیوتری و وظایف مدیر شبکه را بررسی نماییم.

به طور کلی وظایف مدیر شبکه در برگیرنده نصب (Installation)، پیکربندی (Configuration)، گسترش (Expandation)، محافظت (Protection)، ارتقاء (Upgrade)، تنظیم (Tune) و تعمیر (Repair) شبکه می‌باشد.
مدیر شبکه وظیفه مراقبت از بستر سخت افزاری شامل کابل ها (Cables)، سوئیچ ها (Switchs)، مسیریاب ها (Routers)، سرورها (Servers)، سیستم های کلاینت (Clients) و بستر نرم افزاری اعم از سیستم عامل‌ها (Operating Systems)، سرویس‌ها (Email Server, Web Server, Application Server , …)، مکانیزم تهیه نسخه پشتیبان (Backup Software) و پایگاه داده ها(DataBases) را برعهده دارد.
یکی دیگر از وظایف مهم مدیر شبکه رسیدگی به امور کاربران شبکه، پاسخ گویی به سؤالات، دریافت مشکلات کاربران و برطرف نمودن آن‌ها و همچنین آموزش کاربران می‌باشد.
اجرای تمام این وظایف در یک شبکه کامپیوتری بزرگ نیاز به کار تمام وقت دارد. شبکه های بزرگ همواره دچار تغییرات هستند. کاربران زیادی در رفت و آمد هستند. قطعی در بستر شبکه به وفور اتفاق می افتد و بحران ها یکی پس از دیگری در حال وقوع هستند. امّا شبکه های کامپیوتری کوچک معمولاً پایدارتر هستند و بعد از راه اندازی و پیکربندی نیاز به صرف زمان زیادی برای مدیریت و پشتیبانی شبکه ندارند.

بدون در نظر گرفتن اندازه یک شبکه کامپیوتری تمام مدیران شبکه می بایست موارد ذیل را به نحو احسن انجام دهند:

ارتقاء تجهیزات : مدیران شبکه می بایست همواره در رأس تصمیم گیری برای خرید و تهیه تجهیزات شبکه باشند. بهترین تأمین کننده های تجهیزات را بشناسند و از مناسب ترین تجهیزات برای هر بخش از شبکه استفاده نمایند. به طور مثال از هارد دیسک های با کیفیت و با عمر طولانی برای تهیه نسخه پشتیبان(Backup) استفاده نمایند. در صورتی که احساس می کنند عمر مفید برخی تجهیزات به سر رسیده است اقدام به تعویض و ارتقاء آنها نمایند، چون در صورت بروز Failure سخت افزاری ممکن است قطعی چند ساعته و حتی چند روزه در شبکه به وجود آید. البته فراموش نشود که استفاده از تجهیزات به روز، مساوی است با استفاده از آخرین تکنولوژی ها، که این امر جذابیت فراوانی برای مدیران شبکه دارد.
پیکربندی : پیکربندی شبکه از اصلی ترین وظایفی است که بر عهده مدیر شبکه می باشد. مدیر شبکه باید در صورت اضافه شدن یک دستگاه جدید، به طور مثال یک سوییچ و یا کامپیوتر جدید، آن را طبق ساختار شبکه به نحو مناسبی پیکربندی نموده و در شبکه مستقر نماید.
ارتقاء نرم افزارها : هرگاه که شرکت های نرم افزاری اقدام به انتشار یک نسخه جدید از محصولات خود می کنند. مدیر شبکه می بایست پس از اطلاع از اخبار منتشره در این خصوص، اقدام به مطالعه و بررسی پیرامون نسخه جدید نموده و ضمن در نظر گرفتن معایب، مزایا و همچنین جوانب ارتقاء به نسخه جدید، عملیات ارتقاء را با برنامه ریزی و احتیاط کامل انجام دهد. به طور مثال اگر شما از سیستم عامل ویندوز سرور در شبکه خود استفاده می کنید، برای ارتقاء به نسخه های بالاتر می بایست مسیر های مهاجرت(Migration) را با توجه به سرویس های نصب شده بر روی هر سرور شناسایی نموده و پس از انتخاب بهترین مسیر با استفاده از ابزارهای مناسب، ارتقاء (Upgrade) به نسخه جدید را انجام دهید.
به روزرسانی : شرکت های نرم افزاری تا زمان انتشار نسخه جدید از محصولات خود، اقدام به ارائه وصله ها (Patches) برای بر طرف نمودن باگ ها و مشکلات امنیتی نرم افزار خود می کنند. مدیران شبکه با استفاده از راه کارهای مناسب Patch Management، در بازه های زمانی مشخص این Patch ها را بر روی نرم افزارها و سیستم عامل های شبکه نصب نموده و عملیات به روز رسانی (Update) نرم افزارها را با حساسیت بالایی انجام می دهند.
مراقبت از عملکرد شبکه : یکی از عباراتی که مدیران شبکه در طول روز دریافت می کنند عبارت “شبکه کند است” می باشد. یک مدیر شبکه حرفه ای از ابزارهای مناسب برای سنجش Performance شبکه استفاده می کند تا دقیقا بداند چه میزان ترافیک و در کجای شبکه در حال جا به جا شدن است. با این کار می تواند تصمیمات درست برای بهبود عملکرد شبکه اتخاذ نماید.
امور روزانه : مدیران شبکه می بایست امور جاری روزانه همچون تهیه نسخه پشتیبان، آرشیو کردن دیتاهای قدیمی، آزاد سازی فضاهای بلااستفاده از منابع سرور و … را انجام دهند. یکی از نکات ظریفی که در امور روزانه می بایست مورد توجه قرار گیرد رفع مشکلات شبکه قبل از مطلع شدن کاربران است. مطمئناً وقتی شما مشکلات را بدون اینکه کسی متوجه شود حل می کنید نباید انتظار تقدیر و تشکر داشته باشید، این از ویژگی های شغل مدیر شبکه است.
آرشیو نرم افزار : تهیه یک آرشیو از نسخه های مختلف نرم افزارهای مورد نیاز سازمان اعم از انواع سیستم عامل ها، ابزارهای شبکه و نرم افزارهای کاربردی کاربران می تواند یک امر مهم در مدیریت شبکه های کامپیوتری باشد. زمانی را تصور کنید که مدیرعامل یک سازمان انتظار نصب فوری نرم افزار مایکروسافت آفیس را بر روی لپ تاپ خود دارد و شما به عنوان مدیر شبکه چاره ای جز دانلود این نرم افزار از اینترنت ندارید در حالی که اینترنت شما به علت مشکلات فنی از سمت شرکت سرویس دهنده قطع شده است.

امور جاری روزانه یک مدیر شبکه :
بسیاری از وظایف مدیر شبکه انجام امور جاری به صورت روزانه است که در زیر به برخی از آنها اشاره می نماییم.

تهیه نسخه پشتیبان : یکی از مهم ترین امور حیاتی که می بایست طی یک مکانیزم مطمئن و برنامه منظم انجام شود، تهیه نسخه پشتیبان(Backup) می باشد. تهیه نسخه پشتیبان شامل بک آپ گیری از زیرساخت سرورهای مجازی، پایگاه داده ها، فایل سرور، فایل پیکربندی روترها و سوییچ ها و … می باشد. برای انجام هر یک از موارد ذکر شده ابزارهای مختلفی ارائه شده است. نسخه پشتیبان می‌بایست بر روی یک ذخیره ساز مطمئن و هارد دیسک های پایدار ذخیره شود تا در زمان بروز حادثه و از دست رفتن اطلاعات، فرآیند Disaster Recovery به سرعت انجام شود.
محافظت از شبکه : وظیفه مهم دیگری که مدیران شبکه با آن درگیر هستند محافظت از شبکه در برابر عوامل خرابکار خارجی است. این عوامل می توانند هکر ها و یا بد افزارهایی باشند که از طریق ایمیل های ناشناس برای کاربران ارسال می شوند. استفاده از نرم افزارهای ضد بدافزار (Anti Malware) و اطمینان از به روز بودن آنها می تواند تا حد زیادی از آلوده شدن سیستم های شبکه به بدافزارها جلوگیری کند.
پاکسازی : پاک کردن حافظه هارد دیسک سرورها(خصوصاً فایل سرور) از فایل ها و دیتاهای بیهوده، بلا استفاده و تکراری همچنین خالی کردن درایو C از فایل های Temp و Cache مرورگرها و… از اموری است که می بایست به طور مرتب انجام شود. یک مدیر شبکه فضای ذخیره ساز شبکه را در بهینه ترین حالت استفاده می کند تا سازمان مجبور به پرداخت هزینه برای خرید ذخیره ساز جدید نباشد.

رسیدگی به امور کاربران شبکه :

برای یک مدیر شبکه، درگیری با امور فنی شبکه، بخش آسان مدیریت شبکه می باشد. تکنولوژی شبکه های کامپیوتری در ابتدا امری پیچیده به نظر می رسد، اما پس از راه اندازی یک شبکه کامپیوتری تمامی امور طبق یک روال منظم انجام خواهد شد.
بزرگترین چالش یک مدیر شبکه رسیدگی به امور کاربران شبکه است. تفاوت بین مدیریت فناوری شبکه و مدیریت کاربران واضح است: شما می توانید کامپیوتر را تغییر بدهید، امّا شما هرگز نمی توانید کاربران شبکه را تغییر دهید. افرادی که از این شبکه استفاده می کنند نسبت به خود شبکه بسیار کمتر قابل پیش بینی هستند. در اینجا چند نکته برای برخورد با کاربران آمده است:
آموزش : آموزش کاربران شبکه یکی از نکات کلیدی در شغل مدیریت شبکه های کامپیوتری است. با آموزش به موقع و درست کاربران می توانیم درک درستی از شبکه های کامپیوتری و نحوه استفاده صحیح از آن را به آنها بیاموزیم و این امر باعث می‌شود کاربران بسیاری از مشکلاتشان را خودشان برطرف کنند.
احترام : هیچ گاه با کاربران شبکه مانند یک فرد نادان برخورد نکنید، بی احترامی به کاربران شبکه مجاز نیست. شما باید بدانید که کاربران تخصصی در زمینه شبکه های کامپیوتری ندارند و این شما هستید که می توانید با ارائه بروشورهای آموزشی آگاهی آن‌ها را نسبت به شبکه و کامپیوتر بالا ببرید.
برگه تقلب کاربران : شما به عنوان یک مدیر شبکه می توانید اطلاعاتی از شبکه نظیر آدرس پورتال ها، نحوه وصل شدن به نرم افزار اتوماسیون، چگونگی استفاده از وای فای و … را بر روی یک صفحه نگاشته و آن را در اختیار همه کاربران قرار دهید تا برای امور پیش افتاده به مدیر شبکه مراجعه نکنند.
پاسخ گویی : وقتی یک کاربر از وجود مشکل در شبکه شکایت می کند شما باید در اسرع وقت به این مشکل رسیدگی نمایید. اگر کاربر برای حل مشکل پاسخ مناسبی از مدیر شبکه دریافت نکند، مجبور می شود که خودش سعی در رفع مشکل نماید که این امر مطلوب یک مدیر شبکه نمی‌باشد.
در نظر داشته باشید هر قدر شما به عنوان یک مدیر شبکه نحوه رفتار با کاربران شبکه را بدانید به همان میزان از بروز اختلاف میان کاربران و مدیر شبکه جلوگیری نموده‌اید.
امیدوارم از این مقاله که حاصل تجربه اینجانب در مدیریت شبکه های کامپیوتری بوده است بهره مناسب را برده باشید. در مقالاتی که به زودی توسط کارشناسان شبکه ۲۴ منتشر خواهد شد تمامی مسائل فنی از قبیل نحوه بک آپ گیری، به روز رسانی و ارتقاء، امنیت شبکه و … جهت استفاده شما عزیزان مورد بحث قرار خواهد گرفت.

تهیه و تنظیم مقاله توسط مهندس پوریا یعقوبی